ابوالحسن صبا

ابوالحسن صبا یکی از برجسته‌ترین چهره‌های موسیقی ایران در هفتاد سال گذشته و یکی از ستونهای استوار ِبنای موسیقی ایران شناخته می‌شود. صبا در خانواده‌ای بافرهنگ متولد شد و مقدمات موسیقی را از پدرش فراگرفت. نزد میرزاعبدالله، حسین‌خان اسماعیل‌زاده، علی‌اکبر شاهی، حسین هنگ‌آفرین و درویش‌خان به نواختن تمام سازهای موسیقی ردیف تسلط پیدا کرد و ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید. سپس در مدرسۀ عالی موسیقی شاگردی علینقی وزیری را پذیرفت و تکنواز ارکستر او شد. ابوالحسن صبا، چهل سال تمام ساز نواخت و تعلیم داد و در ارکسترها شرکت کرد و کتاب نوشت و در تمام جریان‌های مهم موسیقی ایران حضوری مثبت و مستقیم داشت. از صبا سه دورۀ تعلیم ویولن، چهار دورۀ تعلیم سنتور، یک دورۀ تعلیم تار و سه‌تار منتشر شده است. صبا نخستین موسیقیدان ایرانی است که موزه‌ای ویژۀ او (منزل شخصی صبا) تأسیس شده و با نام خود او در تهران، خیابان ظهیرالاسلام واقع است. مجموعه نتهای او به کوشش لطف‌الله مفخم پایان و محمد بهارلو و با همکاری داریوش صفوت و فرامرز پایور در سالهای (1320 – 1340 ه.ش ) به چاپ رسید. ** متن این بخش منتخبی است از کتاب موسیقی (منابع کنکور هنر) تألیف رضا مهدوی که در سال 1381 توسط انتشارات مدرسه برهان چاپ شده است.

بیوگرافی ابوالحسن صبا

بیوگرافی ابوالحسن صبا را با نقل از کتاب «چشم‌انداز موسیقی ایران» نوشتۀ ساسان سپنتا ادامه می‌دهیم: [ صبا ] فرزند کمال‌السلطنه در ۲۵ آبان ۱۳۸۱ در خانواده‌ای آشنا به موسیقی و ادبیات تولد یافت در مدرسۀ آمریکایی تحصیل کرد و نزد میرزا عبدالله سه‌تار، درویش‌خان تار، حسین اسماعیل‌زاده کمانچه، حسین هنگ‌آفرین ویولن، علی‌اکبر شاهی سنتور و حاجی‌خان ضرب را فراگرفت. در سال ۱۳۰۲ که مخالفان تأسیس مدرسۀ موسیقی وزیری هنرجویان باسابقه در موسیقی را از شرکت در آن مدرسه منع می‌کردند و حتی پدر صبا و خود او نیز به پیروی از عقیدۀ پدر، نواختن در کنسرت‌های مدرسۀ عالی موسیقی را دون شأن خانوادگی خود می‌دانستند علی‌نقی وزیری سرانجام توانست کمال‌السلطنه را قانع کند که فرزند هنرمندش در کنسرت‌های وزیری ویولن بنوازد. صبا در مدرسۀ مذکور و زیر نظر وزیری ویولن و موسیقی نظری و فنون دیگر موسیقی را آموخت و آزموده گشت. او در همین مدرسه به تدریس ویولن پرداخت و در ارکستر مجلسی‌ای که ترتیب داده شد نوازندۀ اول ویولن شد. در سال ۱۳۰۸ از طرف وزیری به مدیریت مدرسۀ صنایع ظریفۀ رشت منصوب و [...] به رشت رفت. [...] این انتصاب فرصتی بود که صبا در پی فعالیت‌های قبلی به جمع‌آوری آهنگ‌های محلی گیلان و مازندران بپردازد. صبا برای نیل به مهارت بیشتر در نواختن ویولن از تعلیمات سرژ خوتسیف استاد برجستۀ ویولن کلاسیک در تهران نیز بهره مند شد و از ۱۳۱۰ کلاس موسیقی تأسیس کرد که تا پایان عمر او دایر بود و ضمن تدریس در این کلاس و کلاس‌های انجمن موسیقی ملی و هنرستان موسیقی ملی شاگردان زیادی را تربیت کرد. او از اولین نوازندگانی بود که با رادیو همکاری داشت و در سال ۱۳۲۰ به خدمت وزارت فرهنگ درآمد. صبا در ارکستر نوین که در سال‌های آغاز تأسیس رادیو به سرپرستی وزیری تشکیل شده بود تک‌نواز ویولن بود و سال‌های بعد در ارکستر شمارۀ یک هنرهای زیبا که پس از درگذشت او ارکستر صبا نام گذاری شد به عنوان رهبر ارکستر فعالیت داشت. صبا به زبان انگلیسی، نقاشی، گلدوزی، منبت کاری و کارهای نجاری ظریف و حسن خط و ادبیات وقوف داشت. وی در ۲۹ آذر ۱۳۳۶ در پنجاه و پنج سالگی به مرض قلبی درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله (دربند شمیران) به خاک سپرده شد.